Shahu… Për disa është një lojë shumë komplekse, për të tjerë është një pasion i pazëvendësueshëm. A është shahu, që jemi mësuar ta shohim në skenat më të famshme të filmave të kultit, aq i vështirë sa duket? Është thjesht një lojë apo një sport? Cili është kuptimi i pjesëve të shahut dhe si duhet të renditen ato? Përgjigjet për të gjitha këto pyetje dhe të tjera janë të fshehura në përmbajtjen tonë!
Çfarë është Shahu?
Shahu, një lojë strategjike; Luhet mes dy personave, në një tabelë të përbërë nga një katror 8×8, me 32 pllaka, secila prej të cilave ka një kuptim dhe funksion të veçantë. Gjysma e 64 katrorëve në tabelën e shahut janë të zeza dhe gjysma janë të bardha. Po kështu, pjesët e lojtarëve ndahen në 16 të zeza dhe 16 të bardha.
Shahu është një lojë e zhvilluar për të parashikuar lëvizjen e kundërshtarit tuaj dhe për të bërë lëvizjen më të mirë në përgjigje të kësaj lëvizjeje. Zgjedhja e lëvizjes së duhur midis qindra kombinimeve kërkon inteligjencë dhe strategji. Pikërisht për këtë arsye, shahu konsiderohet si një lloj sporti i trurit dhe në emër të tij organizohen turne në mbarë botën.
Historia e shahut
Nuk ka informacion të qartë se si dhe kur filloi shahu. Vlerësohet se një lojë e tillë mund të jetë zhvilluar për t’i mësuar princeshat e kurorës menaxhimin ushtarak. Burimet më të vjetra rreth shahut gjenden në Indi në shekullin e 6-të. Pjesët që përfaqësojnë ushtrinë dhe pjesa e filit në shah forcojnë saktësinë e këtyre pretendimeve.
Loja e shahut e luajtur në Indi mendohet se rrjedh nga një lojë kineze e quajtur chaturanga. Me kalimin e kohës, loja e shahut fillon të përhapet në Indi, Kinë, Kore dhe Japoni. Në shekullin e 10-të, arabët, Lindja e Mesme dhe përfundimisht Evropa u njohën me shahun.
Me interesimin e madh të fisnikëve evropianë në shekullin e 15-të, shahu filloi të njihet si “loja mbretërore”. Shahu, i cili u ndalua nga kisha me arsyetimin se po luante bixhoz, e rifitoi popullaritetin e tij gjatë Rilindjes.
Në shekullin e 19-të, rregullat e shahut modern, që luhet sot, filluan të bëhen të qarta dhe u organizuan turne shahu. Në turneun e kampionatit të luajtur midis Zukertort dhe Wilhelm Steinitz, Steinitz bëhet kampioni i parë zyrtar i botës. Me Federatën Botërore të Shahut (FIDE) të themeluar në Paris në 1924, loja e shahut fitoi një identitet më zyrtar.
Si të luani shah?
Shahu luhet nga dy persona. Njëri nga kundërshtarët merr gurë të bardhë dhe tjetri merr gurë të zinj. Pala me gurët e bardha e fillon gjithmonë lojën. Gjatë lojës, çdo lojtar mund të bëjë një lëvizje me radhë. Nuk ka kohë specifike në lojë, loja vazhdon deri në mat ose pat.
Në fillim të lojës, të dy lojtarët kane gjithsej 16 gurë, duke përfshirë një mbret, një mbretëreshë, dy torra, dy oficere, dy kuaj dhe tetë ushtarë. Gurët mund të lëvizen vetëm sipas rregullave të përcaktuara.
Qëllimi kryesor i lojës është të bësh mat mbretin e palës tjetër, domethënë ta bësh gurin mbret të paaftë për të lëvizur. Lojtarët përdorin të gjithë gurët e tyre të tjera për të mbrojtur mbretin dhe për të përcaktuar të gjitha strategjitë e tyre sipas këtij qëllimi. Pala që arrin në kutinë ku ndodhet guri i kundërshtarit të tij me një lëvizje të ligjshme mund ta heqë gurin nga loja. Në këtë situatë, të quajtur marrja e një guri, guri që është jashtë loje nuk mund të hyjë përsëri në fushën e lojës.
Nëse nuk ka mbetur asnjë lëvizje për një lojtar, të gjitha gurët e të cilit janë jashtë loje, përveç mbretit, loja përfundon në barazim. Kjo gjendje quhet pat.
Cilët janë gurët e shahut?
Torra
Mund të lëvizë horizontalisht dhe vertikalisht. Nuk mund të lëvizë diagonalisht.
Kali
Mund të lëvizë vetëm në formë L. Tipari më i rëndësishëm që e dallon nga gurët e tjerë është se mund të kërcejë mbi të gjithë gurët.
Oficeri
Oficeri lëviz vetëm diagonalisht dhe mund të lëvizë nëpër një ngjyrë të vetme. Pra, nëse ai filloi me një katror të bardhë, ai mund të kalojë në katrorë të bardhë.
Mbreti
Ai mund të lëvizë në çdo drejtim, por ai mund të lëvizë vetëm 1 katror. Është guri më i vlefshëm i lojës. Çdo lojtar ka 1 mbret. Humbja e mbretit konsiderohet të ketë humbur lojën.
Mbretëresha
Mund të vazhdojë horizontalisht, vertikalisht ose diagonalisht. Është guri më i rëndësishëm pas mbretit. Ka veti të forta dhe mbrojtëse.
Ushtari
Ata mund të kthehen nëse nuk ka gurë përpara tyre. Nëse ata mund të marrin gurë, ata mund të lëvizin diagonalisht. Në asnjë rast ata nuk mund të kthehen prapa. Kjo veçori është vetëm për ushtarët. Ato njihen si gurët më të dobët në shah.
Si të rregulloni gurët e shahut?
Rregullimi i gurëve të shahut fillon nga këndet. Torrat vendosen në anën më të jashtme. Pastaj vendosen kali, oficeri, mbreti, mbretëresha. Në rreshtin e parë vendosen 8 ushtarët.
Shahistë të famshëm
Wilhelm Steinitz: Kampioni i parë zyrtar i botës në shah.
Bobby Fischer: I njohur për fitoret 20 radhazi mes viteve 1969-72.
Boris Spassky: I njohur për stilin e tij universal të lojës.
Garry Kasparov: Ka titullin e kampionit më të ri të botës në shah.
Magnus Carlsen: I njohur për të qenë pesë herë kampion botëror në shah, katër herë kampion botëror në shah të shpejtë dhe gjashtë herë kampion botëror në shah në blitz.
Detaje interesante rreth shahut
Ndonëse rregullat duken shumë të qarta, shahu është një lojë me plot ngjarje interesante, rekorde dhe surpriza falë mundësive të pafundme… Ja disa prej tyre:
Loja më e gjatë: 24 orë 30 minuta (ndeshja Stepak – Mashian në 1980)
Më shumë lëvizje: 269 lëvizje (ndeshja Nikoliç – Arsovic në 1989)
Seria më e gjatë e fitoreve të kampionatit profesional: 20 (i përket Bobby Fisher)
Në persisht, “shah mat” do të thotë “Mbreti ka vdekur”.
Një kalë mund të bëjë 122 milionë lëvizje në tabelën e shahut.
Përafërsisht 600 milionë njerëz në mbarë botën dinë të luajnë shah.
Sipas Shoqatës Amerikane të Shahut, ka 169,518,829,100,544,000,000,000,000,000 lëvizje të ndryshme që mund të luhen në 10 lëvizjet e para.
Filma dhe seriale televizive rreth shahut
2020 – The Queen’s Gambit
2016 – Queen of Katwe
2016 – Wazir
2014 – The Dark Horse
2014 – Pawn Sacrifice
2013 – Life of a King
2012 – Brooklyn Castle
2011 – Bobby Fischer Against the World
2013 – Computer Chess
2005 – Knights of the South Bronx
2000 – The Luzhin Defence
1993 – Searching for Bobby Fischer